Argumento
Este libro trata dun rapaz chamado Balbino. O neno é labrego e ten
unha familia moi pobre, pero isto non lle impedirá que lle sucedan moitas
aventuras que reflictirá nun caderno. É un neno aventureiro e vergoñento, moi
pícaro e valente. Pensa moito no mundo e o reflícto nos episodios na súa vida
como labrego.
Este
libro está situado no tempo das emigracións dos galegos a América por falta de
recursos aquí, anos 20, 30…
Esta historia sucede nunha pequena aldea de labregos. A aldea é
moi pobre, e tamén pobre é a familia do pequeno protagonista.
Personaxes
Balbino: é o pequeno protagonista desta historia. É un neno
labrego pícaro e aventureiro. Sucédenlle unha serie de acontecementos que están
relacionados coa pobreza na que vive. Isto non lle impide enfrontarse aos
problemas que sofre e acaba traballando para un señor que o trata moi ben.
A Nai: é a nai do protagonista. Sempre vai coa tía Carme.
O Pai: é un home serio e comprensible con Balbino que quere un bo
futuro para o seu fillo e a maioría das veces acaba discutindo co seu fillo por
iso.
Tía Carme: axuda a Balbino en varias ocasións e sempre o
comprende.
O Padriño: dálle consellos a Balbino sobre a vida para chegar moi
lonxe e ser unha persoa de importancia.
O Señor: é o xefe da aldea. Tivo un gran problema co pai do
Balbino por culpa do rapaz e case os bota.
Manolito: é o fillo do señor que sempre insulta a Balbino e o
rapaz farto diso dálle cunha pedra que o fai sangrar.
Lelo: é o mellor amigo do protagonista que ten que emigrar a
América pero os rapaces seguen en contacto por carta.
Celia e Miguel: son os dous irmáns de Balbino. Miguel emigra a
América e Celia acolle ao rapaz e axúdalle a atopar traballo.
Eladia: mestra do protagonista do que queda namorado.
RESUMO
I CAPÍTULO
Eu son…
Balbino. O rapaz preséntase. É un neno pobre, un ninguén. Critica aos
nenos ricos xa que segundo el non sabe o que é traballar nin vivir mal.
Escribe nun caderno e algún día quixera facer un libro e ser moi
famoso, pero dálle vergoña que lle atopen o caderno, xa que nel reflicte os
seus sentimentos. Ademais, el non estivo na guerra nin nada semellante e non
tería nada interesante que contar como fixo Smith porque el era só…un ninguén.
II CAPÍTULO
Perdido
Balbino foxe ao bosque para non ser atopado polos seus pais. O pai
déralle unha somanta por enfouzarlle a cara con feluxe ao neno do señor, que
tiña todas as comodidades. Ao mediodía, a súa nai e máis a tía chamábano a berros.
El comezou a facer figuras coa terra, froito do aburrimento. Á tardiña todos
buscaban a Balbino, ata que o seu can Pachín o atopou e voltaron para a casa. Ao
día seguinte cando espertou só viu máis de dez caras arredor del, pero volveu a
durmir.
III CAPÍTULO
O Xudío
Balbino describe unha fermosa procesión de Santos. El quería ir
por foguetes mais non lle deixan xa que son perigosos. Sen que se enterase
ninguén fuxiu de alí. Foi dar á eira do Xudío. O Xudío pensaba que ía roubar
pexegos pero Balbino explicoulle que non. Comezaron a falar durante longo tempo.
O Xudío explicoulle o porque do seu alcume. Logo a nai do rapaz foi buscalo e
levoullo a casa. Ó chegar, o pai mallouno coa corda por escapar.
IV CAPÍTULO
Loito
Facía xa tres anos que morrera o seu tío Braulio e todos na súa
casa seguían de loito. Nos días de festa el quedaba encerrado na casa porque
estaban de loito. O rapaz recorda como o seu tío Braulio chegara de África e
lle contaba fantásticas historias. Morrera trillado debaixo da roda do carro.
Balbino non deixaba o loito pola súa madriña, que aínda seguía
triste por Braulio. O rapaz sente certa envexa polo resto de persoas, que no
entroido toleaban e na coresma choraban. El ía ao revés, no entroido estaba
triste e na coresma contento. O último entroido pasárao na casa vendo a toda a
xente rir a través da ventá. Describe toda a diversión que ten a xente que el
non pode ter.
V CAPÍTULO
Os grandes
O rapaz critica aos maiores. Moitas veces non se preocupan por nós
e dedícanse a outras cousas. Quixera deixar de ser pobre, mais que por el,
polos seus pais, xa que a súa nai tiña chorado moitas veces pola súa falta de
recursos. Balbino quixera fuxir da pobreza a outro lugar e poder mercar
pantrigo e todo o que tiña o fillo do señor, aínda que sempre haberá alguén
nunha situación peor que a del. Un exemplo era Andrés, que tiña tres irmás e un
pai que os mallaba. Decididamente, Balbino quería ser grande.
VI CAPÍTULO
América
Balbino conta cando o seu irmán Miguel marchara para América. Súa
irmá e a madriña choraban, e seu pai nin choraba nin ría. O neno quería que o
seu irmán marchase para América, así logo contaríalle cousas que diría no
colexio. Ao tempo de marchar, os familiares recibiron unha carta de Miguel
contando que vivía moi ben. Balbino deciciu que de maior tamén marcharía para a
América, pero non lle deixaron.
O padriño e o pai do neno comezaron a discutir durante un longo
tempo, cada un coas súas razóns de por que o neno non debería marchar para
América. Pero el quería ir dixesen o que dixesen. Pensou no seu irmán. Onde
estaría aquela carta que lle prometeu?
VII CAPÍTULO
Pachín
Pachín era o can de Balbino. Antes de nacer o neno, tiveran outro
can, pero morreu. Dérallo o zoqueiro de Ribán en pago por terlle cravuñado o
seu pai unha gadaña. O can era pequeño e marelo. Tiña unha penca no fociño e
gustáballe barullar. Queríao todo o mundo. Moitos sentían envexa de Balbino
polo seu can. Un día a súa tía volvera á casa contando que ao ferrador lle
entrara o raposo no galiñeiro e coméralle nove galiñas. O neno foi ao monte e
descubriu as nove galiñas mortas. Para que o raposo non se acercase máis ao
galiñeiro mataron dúas galiñas e puxéronlles veleno dentro. O raposo non
morreu, pero si Pachín. Balbino fixo un burato na horta e enterrouno, plantando
unha cerdeira de xeito de lousa.
VIII CAPÍTULO
Rebusque
Balbino non podía ir á festa do Carme polo loito. A súa tía Carme
levouno á misa aínda que el non quería. Pola noite viu a festa polo ventanuxo.
As bandas de música tocando e a xente bailando. Imaxinouse bailando cunha
estrela.
Ao día seguinte antes de ir ao monte co seu pai, foi ao souto ver
que cousas quedaran da noite anterior. Atopou unha pequena caixiña brillante
que gardou con moito agarimo no resío. O rapaz imaxinaba que nesa caixa habería
moitos tesouros que o sacarían da súa pobreza, e con iso soñou toda a noite.
Na mañá, Balbino fixo os seus traballos e logo foi xunto á caixa.
Non se atreveu a abrila. Admirouna durante un longo tempo e deixouna alí de
novo, prometéndose que ao día seguinte a abriría. Cando chegou á casa comezou a
chover. Choveu a reverquer. Os lóstregos e os tronos sacudían a natureza. Pola
mañá, a chuvia seguía e o río desbordara. Co desbordamento, levara a caixiña do
neno. A riqueza da caixa íase con ela.
Ao día seguinte xa parara de chover e correu ao resío xunto ás
matogueiras. A caixa non estaba. O rapaz levou as mans á cara e botouse a
chorar.
IX CAPÍTULO
Eladia
O rapaz vai á feira coa súa tía Carme e ve a Eladia, a antiga
mestra da que el estaba namorado. Recorda o seu primeiro día de escola. Balbino
era moi bo e de seguida pasoulle por diante a todos os da súa clase. O primeiro
mestre que tivo foi Don Alfonso. Despois, chegou Eladia. Ela colleulle moito
agarimo a Balbino por ser o máis adiantado da clase. O rapaz namorouse dela
pouco a pouco. Un día a mestra púxose enferma e Balbino sustituíuna.
Un domingo el viuna cun mozo paseando da man. Enfureceu de rabia e
estivo enfermo por uns días. Cando se recuperou, foi á casa da mestra, pero un
veciño díxolle que Eladia marchara do pobo para casar co mozo e que non
voltaría. O rapaz non voltou á escola nunca máis.
X
CAPÍTULO
O Fumazo
Ese ano deixáranlle ao rapaz ir ao fumazo. Foi cuns amigos e
colleron feixes. Fixeron un fumazo ben grande para a noite de San Xoán e a
xente foise achegando. O gaiteiro tocou e a xente non paraba de bailar muñeira
durante toda a noite. Balbino quedouse durmido e un foguete pola mañá
despertárao. O pai contoulle as tradicións desa noite. Ao día seguinte como lle
dixera o seu pai o día anterior, o sol bailaba como un tolo na mañanciña.
XI CAPÍTULO
A morte
O neno despertou cos berros da súa familia ao atopar ao seu
padriño morto, como dixera o médico. O rapaz debruzouse no peitoril da xanela,
e alí estivo toda a tarde.
Coa morte do seu familiar ninguén o botaba en falta. Balbino
comparaba o curso do río coa vida da xente. De súpeto entrou a súa nai no carto
chorando pola morte do padriño. O rapaz non soubo que dicirlle nese momento.
Baixou á cociña que estaba chea de xente. No cuarto de embaixo estaba o padriño.
Parecía que durmía. A xente rezaba polo defunto.
Pola noite apareceu aínda máis xente. Algúns xogaron ás cartas e
logo contaban contos. Balbino quedouse durmido soñando con todo o sucedido polo
día. Cando espertou estaba na súa cama. A campá tocaba para chamar á misa do
padriño. Qedouse na cama cavilando sobre todo o que lle sucedera e o pouco que
entendía as cousas.
XII CAPÍTULO
O meu amigo
Balbino, antes de morrer o padriño, falara con el dos amigos. O
rapaz notou que lle faltaba un amigo. Buscouno durante un longo tempo ata que
unha tardiña de Nadal atopouno. A súa madriña mandoulle ir buscar o lavadoiro
pero cando o neno botou a man esvaroulle o zoco e a corrente do río levouno. Un
neno chamando Lelo de Cidre colleuno dun pé e salvouno. A partir daquela ese
neno sería o seu mellor amigo. Compartían todo e falaban das súas cousas, ata
que un día o rapaz tivo que emigrar a América por culpa dos seus pais.
Prometéralle escribirlle unha carta desde América para contarlle como é. E despedíronse
con esa promesa.
XIII CAPÍTULO
Sancristán
Un día Xaquín do Relanzo petou na porta da casa do neno. Falou co
seu pai para pedirlle ó rapaz de sancristán, e aceptaron. O xastre fíxolle un
traxe novo e ó rematar o ano dábanlle vinte pesos. O rapaz estaba feliz facendo
o traballo, pero o choio acabouse cando lle tocou a función de San Roque ao
Morulo e entrou de sancristán un sobriño del. Balbino bota de menos o traballo
xa que nunca tivo nada mellor.
IXX CAPÍTULO
O Xuramento
Serafín era o enterrador do pobo. Balbino tíñalle moito agarimo xa
que ás veces sen que se enterasen na casa ía xunta el e falaban longo tempo.
Serafín deulle algúns consellos sobre a morte e a vida e o neno tívoos presentes
sempre. O neno xurou que cando fose maior faría grandes cousas para non morrer
de todo, e cumpriría o xuramento.
XX CAPÍTULO
A pedra
Un día Balbino pasaba por diante da casa do señor e o seu fillo
Manolito estaba na porta con algúns amigos. O rapaz do señor empezou a
insultalo e correu xunta del para pegarlle, pero Balbino colleu unha pedra e
deulle a Manolito, que comenzou a sangrar na cara. O rapaz comezou a correr con
todas as súas forzas. Foi á casa de Estrela, a segunda curmá da súa nai.
Contoulle o sucedido con Manolito e ela deixouno durmir na súa casa. Ao día
seguinte Estrela levouna para a súa casa. Cando chegou a súa tía e súa nai
berráronlle a máis non poder e o seu pai levouno diante do señor e comezou a
arrearlle coa corda no lombo por mandato do señor. A súa familia non tiña
cartos para pagar o lerio de Manolito e o señor estaba pensando en botalos do
pobo, así que Balbino pensou nunha fuxida. Colleu a súa roupa, os seus zapatos
e fuxiu á casa da súa irmá Celia. Contoulle todo e pediulle que lle conseguise
traballo servindo a alguén. Foi servir á casa do Landeiro.
XXI CAPÍTULO
Destino
Balbino serviu na casa do Landeiro por moito tempo. Tratouno moi
ben e dáballe libros para ler. O que máis lle gustou foi un titulado “Memorias”
que conta as memorias dun tal capitán Smith. Coñeceu unha moza que tamén
traballaba na casa do Landeiro chamada Flora, que foi á súa amiga. A súa
familia visitábao ás veces: o señor non os botara do pobo. O rapaz recibiu unha
carta do seu amigo Lelo cunha gran alegría. Lelo contáballe moitas cousas e
Balbino a el tamén. O caderno do rapaz deullo a Alberte, que lle xurou que non llo
amosaría a ninguén. Que o leve.
Xosé
Neira Vilas.
Bos Aires, 1960
